Türkiye’de Sıtma Var mı? Küresel ve Yerel Perspektiften Bir Bakış
Son zamanlarda, sıtma hastalığı hakkında birçok farklı kaynaktan gelen bilgi akışıyla karşılaşıyoruz. Sosyal medyada ya da haberlerde, sıtmanın hala dünyanın bazı yerlerinde yaygın olduğunu duyabiliyoruz. Peki, Türkiye’de sıtma var mı? Gerçekten bu hastalık, bir yandan gelişmiş ülkelerden uzaklaşıp, öbür tarafta tropikal iklimlere sahip bölgelerde daha mı yaygın? Gelin, Türkiye’yi ve dünyayı ele alarak bu soruya birlikte yanıt arayalım.
Küresel Perspektifte Sıtma
Öncelikle, sıtmanın küresel ölçekte nasıl bir sağlık problemi yarattığına bakalım. Sıtma, temelde bir parazit tarafından, genellikle Anopheles türü sivrisinekler aracılığıyla insanlara bulaşan bir hastalık. Yılda dünya çapında yaklaşık 200 milyon kişi sıtma ile enfekte oluyor ve bu hastalık her yıl 400 binin üzerinde ölüme yol açıyor. En çok etkileyen bölgeler ise Afrika, Asya ve Güney Amerika gibi tropikal iklimlere sahip bölgeler.
Afrika, sıtma vakalarının en yoğun olduğu bölge. Orada, sıtma ölümleri çok daha yüksek ve bu hastalık ciddi bir sağlık tehdidi olarak kabul ediliyor. Örneğin, 2020’de Afrika kıtasında sıtma nedeniyle yaklaşık 200.000 ölüm gerçekleşti. Aynı şekilde, Hindistan, Endonezya ve Brezilya gibi ülkelerde de sıtma ciddi bir problem olmaya devam ediyor.
Türkiye’de Sıtma: Durum Nedir?
Türkiye’de sıtma, 20. yüzyılın ortalarına kadar çok yaygındı. Özellikle 1950’lerden önce, ülkemizde sıtma vakaları oldukça fazlaydı. O dönemlerde, özellikle İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Ege Bölgesi’nin bazı bölgelerinde sıtma çok yaygınken, Türkiye’deki sıtma vakalarının önemli bir kısmı da bu bölgelerde yaşanıyordu. Ancak 1950’lerden sonra, ülkemizde başlatılan yoğun mücadeleler ve sağlık önlemleri sayesinde sıtma vakaları büyük ölçüde azaldı.
Halk sağlığına yönelik geliştirilen stratejiler, sivrisineklerin üremesini engelleyen mücadele yöntemleri ve sağlık eğitimi gibi faktörler sayesinde Türkiye, 1960’larda sıtma konusunda önemli bir başarı elde etti. 2010’lu yılların başında, Türkiye Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından sıtma hastalığından arındırılmış bir ülke olarak ilan edildi. Bu, sıtma vakalarının ve ölümlerinin neredeyse sıfıra indirilmesi anlamına geliyor.
Ancak, bu demek değil ki Türkiye’de sıtma tamamen yok. Arada sırada bazı vakalar görülse de, genellikle yurtdışından gelen ve yerleşik olmayan kişilere ait vakalar oluyor. 2010 sonrası Türkiye’de görülen sıtma vakalarının çoğu, sıtma hastalığının yaygın olduğu bölgelerden gelen göçmenlerde ya da turistlerde tespit edilmiştir. Özellikle son yıllarda, bazı güneydoğu illerimizde, sınır bölgelerinde birkaç vaka rapor edilse de, sıtma artık halk sağlığı sorunu olmaktan çıkmış durumda.
Türkiye’de Sıtma ve Kültürel Farklılıklar
Türkiye’de sıtma konusundaki algı, sağlık tedbirleri ile büyük ölçüde değişmiş olsa da, sıtmanın halen görülebildiği bazı yerel kültürlerde farklı bir anlam taşıyabiliyor. Örneğin, sıtma hastalığı, geçmişte köylerde “ateşli hastalık” olarak bilinir ve tedavisi halk arasında çeşitli bitkisel yöntemlerle yapılmaya çalışılırdı. Hala bazı kırsal alanlarda bu geleneksel tedavi yöntemlerine rastlanabiliyor.
Bunun dışında, sıtma hastalığının ilk aşamalarındaki semptomlar (yüksek ateş, titreme, halsizlik) çoğu zaman grip ile karışabiliyor. Bu nedenle, sıtma konusunda halkın bilinçlenmesi, modern tıbbın sunduğu çözümleri anlaması oldukça önemli. Sonuçta, sıtma Türkiye’de artık halk sağlığı açısından bir tehdit değil ama bilinçli olmakta fayda var.
Türkiye’de Sıtma ile Küresel Farklar
Birçok gelişmiş ülke sıtma ile çok az karşılaşıyor, çünkü bu ülkelerde sağlık altyapıları çok güçlü ve sıtma kontrolü konusunda büyük ilerlemeler kaydedilmiş. Örneğin, Avrupa ülkeleri ve Kuzey Amerika’da sıtma, neredeyse tamamen ortadan kalkmış durumda. Fakat, sıtma konusunda yapılan başarılı mücadeleler, daha çok bu tür gelişmiş bölgelerde etkili olmuşken, tropikal iklimlerin olduğu gelişmekte olan ülkelerde sıtma hala büyük bir sorun olmaya devam ediyor.
Türkiye, sıtma ile mücadelesinde başarılı bir örnek oluşturmuşken, dünya genelinde sıtmanın en yoğun olduğu Afrika ve Asya’daki ülkelerde bu hastalıkla mücadele devam ediyor. Özellikle bu ülkelerde, sağlık altyapısının zayıf olması, hastalıkların hızla yayılmasına neden olabiliyor.
Sonuç: Türkiye’de Sıtma Var mı?
Kısacası, Türkiye’de sıtma şu an yaygın bir hastalık olmamakla birlikte, geçmişte büyük bir sorun oluşturmuştu. Ancak, sıtma hastalığının Türkiye’de görülmesi oldukça nadir ve genellikle dışarıdan gelen vakalarla sınırlı. Küresel ölçekte sıtma hala büyük bir sağlık tehdidi oluştururken, Türkiye’de bu hastalık neredeyse tamamen ortadan kalkmış durumda. Yani, Türkiye’de sıtma artık bir sorun değil ama dünya genelinde sıtma ile mücadele sürüyor. Bu yüzden, hem bireysel olarak hem de toplumsal olarak bilinçlenmek, hem Türkiye’deki hem de diğer ülkelerdeki sağlık durumlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olur.